İspanya, İrlanda, Kolombiya, Brezilya, Filistin, Güney Afrika, Bangladeş, Bolivya, Komorlar ve Cibuti, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında “yakalama kararı” çıkartılması talebini kıymetlendiren UCM’nin ilgili ön inceleme dairesine sunduğu yazılı beyanda, Mahkemenin Roma Statüsü uyarınca Filistin topraklarında cürüm işleyen İsrailli yetkililer hakkında yargı yetkisine sahip olduğunu belirtti.
Güney Afrika, Bangladeş, Bolivya, Komorlar ve Cibuti’nin ortak yazılı beyanında UCM’nin kurucu mutabakatı olan Roma Statüsü’nün 58. hususu uyarınca Mahkemenin tutuklama buyruğu çıkarma yetkisi bulunduğu söz edildi.
Kolombiya, UCM’nin, işgal altındaki topraklar da dahil olmak üzere Filistin topraklarında işlenen hareketler üzerinde yargı yetkisine sahip olduğunu savunurken, Brezilya Oslo Mutabakatlarının UCM’nin Filistin’deki durum üzerindeki yargı yetkisini hiçbir biçimde engellemediğini kaydetti.
Şili ve Meksika ortak beyanlarında Oslo sürecinin UCM’nin İsrailli yetkililer aleyhine yapacağı yargılamaları engellemediğini savundu.
UCM’ye ortak beyanda bulunan 19 BM raportörü ve uzmanı, UCM’nin İsrailli yetkililer hakkında yargılama yetkisine sahip olduğunu, Netanyahu ve Gallant hakkında soruşturma yürütülebileceğini bildirdi.
Ortak beyanda “işgal altındaki Filistin topraklarında adaletin sağlanmasının daha fazla geciktirilmemesi” davetinde bulunuldu.
UCM’ye taraf olmayan ABD ile UCM üyesi Almanya, Çekya ve Macaristan ise Mahkemeye sundukları beyanlarında İsrail’in tezlerini savundu.
Oslo Muahedeleri kapsamında İsrail vatandaşları tarafından işlenen fiiller üzerindeki münhasır yargı yetkisinin İsrail’de olduğunu savunan ABD, UCM’nin İsrailli yetkililer hakkındaki soruşturmayı bu ülkenin lokal kurumlarına bırakması gerektiğini belirtti.
Çekya ve Macaristan, Oslo Mutabakatlarının, Filistin’in ve hasebiyle UCM’nin İsrailli yetkililer üzerindeki yargı yetkisini kısıtladığını ileri sürerken Almanya, İsrail’in kendi vatandaşlarının karıştığı hataları kendisinin soruşturması için UCM’nin vakit vermesi gerektiğini argüman etti.
Londra, New York ve Ottowa merkezli Yahudi kuruluşları UCM’nin İsrailli yetkililer hakkında yargı yetkisi olmadığını sav ederken Filistin destekçisi sivil toplum kuruluşları (STK) ve Arap Ligi, İsrailli yetkillerin UCM’de yargılanabileceği görüşünü savundu.
UCM, 23 Temmuz tarihli kararında, 64 kişi, kuruluş ve ülkeden gelen talebi kabul ederek, İsrailli yetkililer hakkında yargı yetkisi olup olmadığına ait “beyanda bulunma” yetkisi vermişti. UCM’ye beyan sunulması için öngörülen müddet ise bugün sona erdi.
İngiltere, 10 Haziran 2024’te “Filistin’in Oslo Mutabakatları uyarınca İsrail vatandaşları üzerinde cezai yargı yetkisi kullanamadığı durumlarda, UCM’nin İsrail vatandaşları üzerinde yargı yetkisi kullanıp kullanamayacağı” konusunda yazılı beyanla müşahedelerini sunma talebinde bulunmuştu.
UCM Ön İnceleme Dairesi, 27 Haziran 2024’teki kararında, İngiltere’nin talebini kabul ederek, 12 Temmuz 2024’e kadar yazılı görüşlerini sunması talimatını vermişti. UCM, İngiltere’nin yanı sıra UCM’ye görüş sunmak için müsaade isteyenlerin taleplerinin 12 Temmuz 2024’e kadar sunulması gerektiğini belirtmişti.
İngiltere’nin görüş sunma teşebbüsünün, halihazırda yavaş ilerleyen UCM’deki Filistin soruşturmasını yavaşlatacağı tarafında tenkitler gelirken, İngiltere’nin, Netanyahu ve Gallant hakkındaki yakalama kararına karşı çıkabileceği lisana getirilmişti.
İngiltere ismine UCM’ye talebi iletilen, periyodun Başbakanı Rishi Sunak, UCM Savcılığının “yakalama kararı” çıkartılması için müracaat yapmasına, Gazze’deki duruma yardımcı olmayacağını söylemiş ve buna karşı çıkmıştı.
İngiltere’de 6 Temmuz’da vazifesi devralan Başbakan Keir Starmer hükümetinin ise Sunak hükümetinden farklı olarak Netanyahu ve Gallant hakkındaki yakalama kararına karşı çıkmayı düşünmediği ve beyanda bulunmayacağı bilgisi basına yansımıştı.
UCM Muhakeme Kurallarının 103. hususu uyarınca, yargılamanın rastgele bir etabında, davanın hakikat bir halde karara bağlanması için gerekli görürse bir devlet, kuruluş yahut kişinin, yazılı yahut kelamlı olarak UCM’ye görüş bildirmesine müsaade verilebiliyor.
Latince “Amicus Curiae” (mahkemenin arkadaşı) olarak tabir edilen bu yordam, dava hakkında karar vermeden evvel hususa ait alınan bilgi içerikli beyanlar manasına geliyor.
Bağlayıcı olmayan tavsiye niteliğindeki bu beyan sunma metodu, birçok ülke ve kuruluş tarafından Mahkemenin vereceği kararı etkilemek emeliyle kullanılıyor.
Savcılığın, UCM’ye sunulacak Amicus Curiae beyanlara karşılık verme hakkı bulunuyor.
UCM, daha evvel eski Sudan Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir hakkındaki dava ve Filistin topraklarındaki yargı yetkisine ait, UCM Muhakeme Kurallarının 103. unsuru uyarınca Amicus Curiae beyanda bulunulmasına müsaade vermişti.