Aslında fevkalade bir geri dönüştür yaşadığı Rishi Sunak’ın. Liz Truss karşısında kaybettiği liderlik yarışının üzerinden 45 gün geçmeden ülkenin birinci Asyalı Başbakanı oluverdi. Son üç ay içinde İngiltere’nin üçüncü Başbakanı olmak üzere epey tuhaf bir özelliği de var.
Her şey parti içinde olup bitti alışılmış. Halkın seçmediği bir Başbakan olarak, çözülmesi gereken devasa sıkıntılarla uğraşırken bu halk takviyesinden mahrum olma durumu işini zorlaştıracak haliyle. Vaktinde yapılırsa seçimlere de daha iki yıl var. Bu süreyi tamamlayabilecek mi vakit gösterecek. Şahsî görüşüm o denli olmayacağı tarafında. Ülkeyi yakın vakitte bir erken genel seçim bekliyor.
Öncelik piyasaların güveni
Durum parlak değil. Liz Truss ile Truss’ın Maliye Bakanı Kwasi Kwarteng’in yalnızca bir ay evvel açıkladıkları vergi indirimlerini içeren küçük bütçe, finans piyasalarını panikleterek Truss’ın koltuğunu kaybetmesine yol açtı, malum. Kwarteng’in yerine gelen, Trussonomics olarak isimlendirilen bütçede yer alan vergi indirimlerinin neredeyse tamamını iptal eden Jeremy Hunt piyasaları istikrara kavuşturdu sayılır. Boris Johnson’un adaylıktan vazgeçtiğini açıklamasının akabinde Sterling dün sabah dolar karşısında yükselmeye başladı. Fakat bu her şeyin büsbütün yolunda olduğu manasına gelmiyor. Sunak’ın piyasaların inancını kazanmak için çok şey yapması gerekecek.
Sunak, mensubu olduğu Muhafazakar Parti’nin kendisinden evvelki hükümetlerinin yarattığı hayat pahalılığıyla, yükselen güç fiyatlarıyla, son kırk yılın en yüksek enflasyonuyla, artan faiz oranlarıyla boğuşmak zorunda. Ayrıyeten kamu maliyesindeki 40 milyar sterlinklik açık daha fazla fakirleşmeye yol açacak, ülke iktisadının de 2023’ün ortalarına kadar sakinlik içinde olması bekleniyor. Latife üzere gelebilir ancak gitgide yoksullaşan bir ülkeye dönüşüyor İngiltere.
Kemerler sıkılacak
Yani Sunak’ın kemer sıkma manasına gelecek “temkinli bir iktisat politikası” uygulamaktan diğer devası yok. Maliye Bakanı Hunt sıhhat ile savunma dışındaki devlet dairelerine bütçelerini yüzde 15’e varan oranlarda azaltmalarını söylemişti. Bu “kemer sıkma” manasına geliyor doğal. Kamu hizmetlerinde büyük kesintler yapılması da bekleniyor. Zati makus durumda olan Ulusal Sıhhat Servisi (NHS) her zamankinden daha da fazla zahmetlerle karşılaşacak, o tarafta işaretler var.
Emekçilerin 1977’den bu yana enflasyona nazaran ayarlanmış gerçek fiyatlarında de muazzam bir düşüş yaşanıyor. Ulaşım, posta başta olmak üzere tüm dallarda büyük grev hazırlıkları var. Yakında duyacağız. Sunak’ın ise, Truss’la girdiği liderlik yarışı sırasında lisana getirdiği vaatleri dışında derli toplu bir planı, projesi yok.
Seçmenlerde bunun farkında olduğu için Muhafazakar Parti, son yapılan anketlere nazaran Emekçi Partisi’nin 30 puan gerisine düştü. Emekçi Partisi, Liberal Demokrat Parti, İskoçya Milliyetçi Partisi (adı yanıltmasın İskoçya’daki Personel Partisi’dir bu), Yeşiller Partisi erken genel seçim davetinde bulunuyorlar uzun müddettir. YouGov tarafından 2,000’den fazla şahısla yapılan bir ankete nazaran de yüzde 63’lük bir kesim “derhal erken seçim” istiyor.
Boris’in çekilmesinin nedeni
Ekonomik/politik ortamın farkında olanlardan birinin de aday olması halinde tekrar Başbakan olmasına kesin gözüyle bakılan Boris Johnson olduğu belirli. Johnson, şayet yine Başbakan olsaydı, meseleleri çözememesi durumunda tüm sorumluluğu sırtlamak zorunda kalacaktı. Erken seçimde de kaybeden bir Başbakan olmayı istemediği de ortada. O nedenle, evvelce çok istediği Başbakanlık için tekrar aday olmuşken, muhtemelen bunları hesaplayarak geri çekilmiş olmalı. Bir sonraki genel seçimlere nazaran tavır alacağı da sır değil.
Asyalı birinci Başbakan olarak olağan ki tarihe geçti Sunak. (“İlk yabancı Başbakan” diyenler var, ancak yanlışsız değil. Benjamin Disraeli, 1800’lü yıllarda Başbakanlık yapmış olan birinci göçmendir). Ülkenin en lakin en varlıklı siyasetçisi olarak Asyalılığını da bir kenara bırakmış, tüm tavırları “beyaz” olan bir Asyalı’dır aslında Sunak. Kendisinin de mensubu olduğu sermaye sınıfının çıkarlarını savunacak alışılmış ki. “Sermayedarlar milleti”ndendir. Göçmenleri heyecanlandırmıştır Başbakanlığı lakin “beyaz” bir hâkim olduğu da ortada.
İngiltere’de “farklı ırktan olmanın Başbakan olmaya mahzur olmadığını göstermesi” kıymetli diyenler de vardır herhalde. İngiltere üzere ülkelerde siyah beyaz ırkçılığını yalnızca sersemler yapar. Artık revaçta olan “ekonomik ırkçılık”tır. Siyah siyahı, beyaz beyazı sömürüyor. Siyah/beyaz daima birlikte siyahı, daima birlikte beyazı sömürüyorlar.
Sunak bu paydaşlığın elemanlarındandır.
Uzun sürmez saltanatı.