Amerika ve Kanadalı Anagold Madencilik ile Çalık Holding’in ortağı olduğu Erzincan İliç ilçesinde bulunan Çöpler Altın Madeni’nde kullanılan siyanür borularının patladığı ortaya çıkmıştı. SÖZCÜ’nün ulaştığı manzaralar bir tehlikeyi daha gözler önüne serdi.
Amerika ve Kanadalı Anagold Madencilik ile Çalık Holding’in ortağı olduğu Erzincan İliç ilçesinde bulunan Çöpler Altın Madeni’nde kullanılan siyanürün tıpkı vakitte buharlaştırılarak atmosfere salındığı ortaya çıktı.
Siyanür havuzundaki sızıntı nedeniyle Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı firmaya 16 milyon 441 bin TL idari para cezası kesildiğini ve hata duyurusu yapıldığını açıklamıştı. Lakin madende altın ayrıştırma süreci 24 saat aralıksız devam ediyor.
RESMİ AÇIKLAMA YAPILMADI
Türkiye’nin kıymetli tatlı su kaynağı merkezlerinden olan Munzur dağlarının Erzincan kısmında bulunan madende kullanılan siyanürün yeraltı sularına karışıp karışmadığı konusunda şimdi resmi bir açıklama yapılmazken SÖZCÜ’nün ulaştığı imajlarda siyanürün yeraltı sularına sızmaması için tedbir alınmadığı görülüyor.
Öte yandan Fırat Irmağı üzerinde kurulan İliç barajına da siyanürlü suların sızma ihtimalinin yüksek olduğu belirtiliyor. Madene siyanür taşıyan boru çizgisinde meydana gelen patlama sonrası evvelki gün maden alanı dışına çıkan yaklaşık 20 ton siyanürün, boş toprağa aktığı tespit edilmişti.
GENİŞLEYEN MADEN ALANI MUNZUR DAĞLARI’NA DAYANDI
Altın madenindeki kapasite artırımına karşı yıllardır çaba ederek şirketi mahkemeye veren çevreci Sedat Cezayirlioğlu, atık havuzunda buharlaştırılan zehirli gazları görüntüledi. Çezayirlioğlu, şunları söyledi;
*Bu şirket 197 futbol alanı büyüklüğündeki siyanür ve sülfürik asitli atık havuzunu 600 futbol alanı büyüklüğüne çıkarmak istiyor. Kapasite artışıyla birlikte Türkiye’deki en büyük altın madeni olan projenin bedeli ise 1 milyon 162 bin 800 TL.
*ÇED sonları bin 747 hektardan oluşan madenin 13 yılda faaliyet alanı 2 buçuk kat arttı. Madeni işleten şirket toplamda yaklaşık 2 bin 447 futbol alanı büyüklüğü alanda çalışma yapacak.
*Maden alanının 783,72 hektarı orman, 95,93 hektarı ise mera alanını kapsıyor. Maden alanının Çöpler ve Sabırlı köylerine uzaklığı ise yalnızca 250 metre” dedi. Madenin kapasite artırmasıyla birlikte Tunceli hududuna ve İliç’i aşarak Kemaliye ilçesine kadar genişleyeceği de belirtiliyor.
“YILDA 11 BİN TON SİYANÜR KULLANACAK”
Zehirli gaz salan şirketin, sülfürik asit kullanımını yıllık 9 bin tondan 122 bin tona çıkardığını da ileri süren Cezayirlioğlu, “Siyanür kullanımı ise yıllık 11 bin ton olacak. Madende ayrıyeten 16 çeşit çok tehlikeli kimyasal daha kullanılıyor. Halk ortasında kezzap olarak bilinen nitrik asit ise bir yıl içinde bin 50 kilogram kullanılacak. ÇED belgesinde yer alan bilgilere nazaran şirket, 10 adet buharlaştırıcı (evaportörler) inşa edecek. Bu buharlaştırıcılar ile birlikte zehir havuzunda biriken kimyasallar buharlaştırılarak atmosfere salınıyor. Dünyada ikinci bir örneği yok, burası kaçak nükleer tesisten daha tehlikeli” dedi.
“MADENCİLİK FAALİYETİ DEĞİL KİMYASAL BİR İŞLETME VAR”
Bin 746,52 hektar alanı kaplayan Çöpler Altın Madeni Kompleksi, Ekim 2021’de onaylanan Etraf Tesir Kıymetlendirme (ÇED) raporu ile ikinci kere kapasite artırımı müsaadesi aldı.
Türk Mimarlar ve Mühendisler Odaları Birliği (TMMOB), ÇED olumlu kararının iptali için dava açmıştı. 13 Nisan’da keşif ve uzman incelemesi yapıldı lakin bu rapor şimdi açıklanmadı.
TMMOB ismine keşfe katılan İliç Altın Madeni Komitesi üyesi Metalurji Yüksek Mühendisi Cemalettin Küçük, madenin bölgede büyük bir ekolojik yıkıma sebep olduğunu söyledi.
Madenin bölgenin topografyasını değiştirdiğini anlatan Küçük, “Fırat ırmağının başlangıcı olan Karasu’nun başında siyanür ve birçok kimyasal kullanıldı. Bölge uzun yıllar boyunca kirletildi. Buradaki yıkımın madencilik faaliyeti olmadığını, bunların büyük bir kimyasal işletme olduğunu bildiğimiz için itiraz ediyoruz. İliç gözden uzak kalmış, uzun müddettir kimsenin de müdahale etmediği, vakit zaman şahısların dava açtığı fakat bütün o davaların reddedildiği bir yer. Buraya kimse sahip çıkmadığı için bir maden kasabası oluşturulmuş” diye konuştu.
TTB: SİYANÜRLÜ LİNÇLEME KATİYETLE YASAKLANMALI
Türk Tabipler Birliği ise 25 Mayıs 2021 tarihinde hususa ait paylaştığı görüşte, “Siyanürlü madencilik faaliyetinin dört ana etaptan oluşur. Bu etaplar; arama, sıyırma ve patlatma, öğütme ve siyanürleme, atıkların depolanması. Madenciliğin tüm bu kademeleri tabiat ve insan sıhhati için farklı tehditler içerir. Biyolojik çeşitlilik, tatlı su varlığı ve insan sıhhatini tehdit edecek derecede toksik bir kimyasal olan ‘siyanürlü linçleme mutlaka yasaklanmalıdır” sözlerine yer verdi.
“FELAKETİN NE BOYUTLARINI ÖNGÖRMEK MÜMKÜN DEĞİL”
Türk Toraks Derneği tarafından bildirilen görüşte ise tesiste kullanılacak hususların çabucak hepsinin insan sıhhati ve ekolojik ömür açısından riskli olduğunun altı çizildi.
Türk Toraks Derneği tarafından verilen görüşte “Bölgenin Fırat Nehri’ne yakınlığı göz önüne alındığında muhtemel bir sızıntı, yıkım riskinin yol açabileceği çevresel bir felaketin ne boyutlara ulaşacağını öngörmek mümkün değildir” tabirleri kullanılmıştı.
“ESAS ÇEVRESEL RİSK SİYANÜR TARAFINDAN MOBİLİZE EDİLEN AĞIR METALLER”
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Kimya-Metalurji Fakültesi, Metalurji ve Gereç Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Duman’ın ÇED raporuna ait değerlendirmesinde temel çevresel riskin siyanür tarafından mobilize edilen ağır metallerden kaynaklandığını vurguladı.
Prof. Dr. Duman, bilhassa Arsen (AS) bileşiğinin sulu fazda bulundu ve tehlikeli bir zehir olduğunu belirterek “Fare zehri olarak da bilinen Arsen’in akut tesiri, çok ölçüde alındığında öldürücü olmasıdır. Kronik tesirleri ise şöyledir: cilt kanseri, duyu bozukluğu, refleks kaybı ve depresyon, kansızlık, kalp yetmezliği, kan kanseri, lenf sistemi kanser, karaciğer tümörü, doğuştan sakatlıklar, gelişmesini tamamlamadan doğan bebekler, akciğer kanseri, böbrek yetmezliği ve akıl hastalıkları” görüşünü belirtti.