Ahmet Tirej Kaya
İSVEÇ – ‘İsveç Kralı’, Twitter’da gezerken önünüze düşmesi beklenen hesaplardan birisi. Keyifli paylaşımların ve yazılım alanına dair içeriklerin gerisinde bir göç hikayesi yatıyor. Tıpkı vakitte bir muvaffakiyet öyküsü…
Mehmet Can Seyhan, nam-ı öteki ‘İsveç Kralı’, 1990’lı yıllarda Ağrı’nın bir köyünde başlayan hayatı boyunca akranları ve hemşerileri üzere çok farklı işlerde çalışmak zorunda kaldı. Bir taraftan da eğitimini sürdürdü. Ağabeyinin teklifiyle yazılım mühendisliği okudu. Bu teklifin akabinde hayatı büsbütün değişti. Binlerce çocuk ve yetişkine verdiği eğitimlerle öteki insanların hayatını da değiştirdi. Bu bireyler ortasında ilkokul mezunundan lise mezununa, avukatından öğretmenine çok farklı kısımlardan beşerler yer alıyor.
Mehmet Can Seyhan’ın ömrü ferdi bir kıssayı anlattığı kadar, toplumsal bir sürecin gelişimine de ışık tutuyor.
Biraz kendinden bahseder misin? İsveç’e gelene kadarki ömür öykünden…
1994 yılında Ağrı’nın bir köyünde doğdum. Beşinci sınıfa kadar orada okuduktan sonra 10 yaşındayken, 2004 yılında İstanbul’a taşındık. Ondan sonrası doğudan batıya göç eden ailelerin klasik ömür öyküleri üzere aslında. Genelde ilkokul bitirildikten sonra çalışmaya başlanıyordu. Benim de o denli oldu. İş hayatına girdim, çalışmaya başladım. İki yıl geçtikten sonra hem okuyup hem çalışmak istedim.
Hangi işleri yapıyordun?
Her işte çalıştım. Bayan ve erkek kuaförlüğü, restoran çalışanı, dönerci, dokuma kesimi üzere pek çok farklı alanda çalıştım. Akşam bu işlerde çalışırken, gün içinde de okula gidip geliyordum. Daha sonra üniversiteye başladım. O vakit da bu işlerden çok anketörlük yapıyordum. Tatillerde de yeniden restoranlarda çalışıyordum. Sonra üniversite imtihanında Fırat Üniversitesi’nde Yazılım Mühendisliği kısmını kazandım ve 2017 yılında mezun oldum.
‘SINIFI BİLE ZAR SIKINTI GEÇTİM’
Neden bu kısmı tercih ettin pekala? Bilgisayara olan ilgin nedeniyle mi, yoksa bu alanın geleceğini gördüğün için mi?
2013 yılında üniversite tercihi yapacakken inşaat-makine mühendisliği, öğretmenlik üzere klasik seçenekler vardı önümde. Ben de tercih listesi oluşturmaya çalışıyordum. Aldığım kararlar ya hayatımı çok olumsuz etkileyecekti ya da çok olumlu. Bizim ailede hiç üniversite mezunu yok. Sorabileceğim, yardım alabileceğim kimse yoktu. Her şeyi kendi başıma yapmak zorundaydım. Öğretmenlerin de beni yönlendirebileceği tekrar klasik kısımlar olabilirdi. Abim yabancı lisan biliyordu ve teknolojiye çok ilgiliydi. Bir gün bana hangi kısmı tercih edeceğimi sordu ve sonra yazılım mühendisliğinden bahsetti. Ben de onun teklifiyle birinci dört tercihime yazılım mühendisliğini yazdım. Tabi o sırada araştırmaya da başladım. 2012 yılında bu meslekle ilgili çok fazla bilgi yoktu. Birinci yıl olayı anlamaya çalıştım. Hatta sınıfı bile zar sıkıntı geçtim. Lakin sonraki yıllar yazılımı daha yeterli öğrendikçe okul daha verimli geçti.
Elazığ’da okuduğun periyodu nasıl hatırlıyorsun? Politik atmosferden etkilendin mi?
Ben çok politik takılan bir insan değildim. Bir de batıdan gittiğim ve bu kültürü üzerimde taşıdığım için çok sorun yaşamadım. Lakin problemli ve sorunlu beşerler her yerde var. Ama metropoller daha çeşitli fakat küçük kentler daha kapalı oluyor. Bu biraz can sıkıcı.
‘ÇALIŞTIM, LİSAN ÖĞRENDİM VE TEKNİK OLARAK KENDİMİ GELİŞTİRDİM’
Üniversiteyi bitirdikten sonra neler yaptın?
Dördüncü sınıftayken Ankara’da staj yaptım. Daha sonra İstanbul’a döndüm ve alanımla ilgili çalışmaya başladım. 2013-2015 ortası Türkiye’de durum düzgündü. Ben tıpkı vakitte tarihle ilgilenen bir beşerim. Gördüğüm kadarıyla, Türkiye’nin yakın ve daha eski tarihindeki emsal süreçlerde yaşananların küçük bir zümre dışında kimseye yararı olmamış. Ben de bunları bilerek 2015 yılından sonra önemli bir halde İngilizceye yüklendim. Mesleğim, küresel bir meslek olduğu için hem Türkiye’de önüm açılır hem de yurtdışına gidersem dilim de olursa dert yaşamam diye düşündüm. 2019 yılına kadar hem çalıştım hem lisan öğrendim hem de kendimi teknik olarak geliştirdim. Türkiye için çok âlâ bir düzeye gelmiştim ve neredeyse istediğim her yerde çalışabilecek bir durumdaydım. Bu müddette bana Birleşik Arap Emirlikleri, Almanya üzere ülkelerden de ulaşmaya başlayanlar oldu. Ben de hangi ülke daha uygun diye araştırmaya başladım. Türkiye’de birey olarak benim durumum düzgüne gitse de toplumsal, ekonomik ve siyasi olarak durum berbata gidiyordu. Sonuçta birey de toplumun bir kesimi ve yaşanan her şey kendisini etkiliyor. Bu sebeplerle 2019 yılında yurtdışına yerleşmek için önemli bir karar verdim ve İsveç’e geldim.
‘ÇOĞU DEFA DÖNMEYİ DÜŞÜNDÜM’
Neden İsveç?
Açıkçası Almanya, sanayi ve teknoloji açısından daha kıymetli bir yer. Ancak İskandinavya’da başka Avrupa ülkelerine nazaran rekabet daha yüksek. Rekabetin olduğu yerde ben de sonlarımı daha fazla zorlayabileceğimi düşündüm. 2019 yılının nisan ayında da buraya yerleştim.
İsveç’e birinci geldiğin vakitlerde kendini nasıl hissettin?
Aslında insan birinci başlarda “Gezmeye gelsem çok güzel” diye düşünüyor. Ama taşındığım için çok zordu. Ben çok fakir bir aileden geldiğim için hayatım daima zorluklarla geçti. Lakin hayatımın en güç devri buydu. Kimseyi tanımıyordum. Beşerlerle yeni yeni irtibat kuruyordum. Birden fazla defa dönmeyi de düşündüm. Lakin her şeye karşın kalmaya karar verdim. Tabi ‘ben gittim, işimi yaptım, döndüm’ olarak bakamıyorsun ki. Hayatın birçok noktası var, her şey iş değil. Bir konut kiralamak bile o kadar sancılıydı ki. Alışılmış sonra alışıyorsun sisteme. Tıpkı vakitte bu sıkıntı süreç, şayet baş edebiliyorsan, seni önemli manada geliştiriyor. Bugün daha güneydeki Avrupa ülkelerine gittiğimde kendimi daha özgüvenli hissediyorum. Bu süreçte hem lisan hem de teknik manada kendimi çok güzel geliştirdiğimi düşünüyorum.
Peki hayatını İngilizce mi sürdürüyorsun yoksa İsveççe de kullanıyor musun?
Geldiğimde çok akıcı olmasa da İngilizce konuşuyordum. Burada herkes İngilizce bildiği için daima İngilizce konuştum. İş hayatında da İngilizce kullanıyorum. Çok az ve zarurî yerlerde İsveççe konuşuyorum. Buraya geldiğimde her ihtimale karşı İsveççe bilmek avantajlı olur diye düşündüm. Her ne kadar İngilizce iş görse de, ülkenin lisanı olan İsveççeyi öğrenmek bir artıdır. Evvel bir mühlet kendim çalıştım. Sonra lisan okuluna gittim ve İsveççemi bir düzeye kadar getirdim.
‘EĞİTİM ALAN ÇOCUKLAR TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTELERİNİ SEÇTİ’
Peki şu anda tam olarak yaptığın iş nedir?
Benim uzmanlık alanım taşınabilir uygulamaları yapmak. Birebir vakitte web uygulamalarını da yapabiliyorum. Türkiye’de yazılım mühendisi olarak çalışırken bir taraftan da bu alanda eğitimler vermeye başlamıştım. Genel olarak üniversite öğrencilerine eğitim veriyordum. Burada firmalar için yazılım üretmeye devam ederken, beşerler toplumsal medya aracılığıyla çok ağır bir biçimde eğitim vermem için bana ulaşmaya başladı. Ben de Fransa üzere öbür ülkelerden de deneyim biriktirdim. Bu alanda çocuklar için yazılımla ilgili rastgele bir eğitim imkânı olmadığını fark ettim ve birinci bu türlü başlayabileceğimi düşündüm. Yüzlerce kişi gelmeye başladı. Daha sonra yetişkinler için de eğitimlere başladım. Burada değerli olan, eğitimi bitiren insanların iş bulması yahut hobi için katılıyorsa yazılımı öğrenmiş olmasıydı. Çocuklar teknoloji üniversitelerini seçtiler, bu alanda çok yeterli noktalara geldiler. Yetişkinler de yeni bir meslekle hayatlarına devam etmeye başladılar. Toplumsal medyayı da çok güzel kullandığım için bu çalışmaları yaygınlaştırabildim.
‘PROFİLİME BİLEREK KÜRTÇEYİ YAZDIM’
Peki neden hesap ismin ‘İsveç Kralı’?
Artık Türkiye’de değilim, İsveç’teyim. Bu ülkenin bir modülü olacağım. Beni bu toplumla özdeşleştirebilecek ne olabilir diye düşünmeye başladım. İsveççe ya da İngilizce isim bulursam o vakit bu lisanlarda tweet atmam gerekecekti. Ancak o vakit temel hitap ettiğim kitle beni anlamazdı. Her ne kadar diğer bir coğrafyaya gitsen de, geldiğin yerlerden tam olarak kopman mümkün değil. LinkedIn hesabımı İngilizce kullanıyordum fakat Twitter’da Türkçe bilen kitleye hitap edecek ve beni İsveç’le özdeşleştirecek bir isim düşündüm. ‘İsveç köftesi’ üzere çok şeyi düşündüm ve insanların aklında daha kalıcı yer edinebilecek ‘İsveç Kralı’nda karar kıldım.
Twitter profilinde “Yazılım Mühendisi, Eğitmen, Girişimci/İngilizce, Türkçe, Kürtçe, İsveççe” yazılı. Bu cins yaygın bir kesimi ilgilendiren hesaplarda Kürt kimliğinin tabir edilmesine çok alışık değiliz. İnsanların reaksiyonu nasıl oluyor bu duruma karşı?
Profilime bilerek Kürtçeyi yazdım. Ben Kürdüm. Anadilim Kürtçe ve bu lisanı konuşuyorum. Ben neysem, kendimi nasıl hissediyorsam onu belirtmek istedim profilde. İdeolojik, siyasi ve dini bir kimlik de ortaya koymaya çalışmıyorum. Olağan bir beşerim ancak kendime ilişkin, özüme dair pahalar de var. Rastgele bir ideoloji savunucusu olmamakla birlikte, bu değerlerimin de kabul edilmesi gerektiğini, olağan olduğunu göstermek için bu türlü bir hal alıyorum.
Biraz eğitimlerden bahseder misin?
İsveç’te kısa bir orta devrin akabinde eğitimlere tekrar başladık. Tek değilim, çalışma arkadaşlarım var. Takım olarak piyasada çalışmış ve dalı bilen insanlarız. Değişimleri de eğitimlere dahil ederek çalışmalarımıza devam ediyoruz. Türkiye ve Kanada’da birkaç üniversiteyle de mutabakatlar yaptık. Sertifikalarımız üniversite onaylı ve hatta Türkiye’de resmi sistemlerde görünüyor.
Eğitim süreçlerinde sertifika vermenin yanında, piyasadaki duruma nazaran proje tabanlı bir eğitim yaptığımız için bunu bitiren beşerler da geniş bir alanda deneyim sahibi olarak iş hayatlarına başlıyor. Piyasada bir gereksinim vardı, ben de buna ön ayak olmak istedim. Fakat çok güç bir süreçti. Muvaffakiyet, vaat edilenin alınmasıdır. İnsanlara bu işi öğretmeyi ve işe girmesine yardımcı olmayı hedefledik. Ya da biz olmasak da aldığı eğitimle önemli bir düzeye geldiği için kendisi de iş bulabilirdi. Ve günün sonunda her şey ortaya çıktı, binlerce kişi mezun ettik, artık tanınıyorduk.
‘EĞİTİM ALANLARIN ÜÇTE BİRİ ÜNİVERSİTE MEZUNU DEĞİL’
Şu ana kadar kaç beşere eğitim verdin?
2017-18 üzere başladım ve bir yıl mola vermiştim. Bu mühlet içerisinde binlerce şahsa eğitim verdim. Şöyle de argümanlı bir cümle söylüyorum: Benden eğitim alan kimse işsiz kalmadı. Dediğim üzere, baştan itibaren işe girme sürecine kadar yardımcı oluyoruz. Çok az bir kısmı hobi için ya da part-time çalışmak için öğreniyor. Fakat eğitim alıp, eğitimi bitirenlerin neredeyse tamamı çalışıyor.
Eğitimlere katılan ve yazılım öğrenen beşerler kimler?
Bu alanda çalışanların üçte biri üniversite mezunu değil. Çok bilinen bir yanlış da, bu meslek için yeterli bir matematik gerektiği. Dört süreç bilmek kâfi. Yazılım okuyanlar da var elbette. Ben kendim yazılım mühendisliği mezunuyum. Lakin avukat, tabip, mühendis, lise mezunu yahut yazılımcısı da geliyor öğrenmeye. Zira bu ‘okula gidip öğreneyim’ denilecek bir şey değil. Piyasada çalışmış ve burayı bilen, seni oraya hazırlayan insanların yardım etmesi gerekiyor.
Herkes yazılım öğrenebilir mi?
Altı ay boyunca günde en az iki saat vakit ayıran herkes öğrenebilir. Biz sabırsız bir toplumuz fakat altı ay sabretmek gerekiyor.
Matematik tamam, ya İngilizce yazılımın neresinde?
Türkiye’de yaşıyorsan kaide değil lakin yabancı ülkeler için koşul. Öte taraftan, yazılım öğreniyorken ya da çalışıyorken İngilizce biliyorsan bu çok büyük bir avantaj. İngilizce bilenler, bilmeyenlere nazaran iki kat daha fazla kazanabiliyor ya da önü daha fazla açılıyor. İngilizce bilince de bütün kusurların, problemlerin tahliliyle ilgili İngilizce metinlere bakabilme bahtın oluyor. Doğal beşerler İngilizce bilsin lakin yazılımı kendi anadillerinde öğrensin. İngilizce bilen birisinin yazılımı kendi anadilinde öğrenmesi daha tesirli olur. Zira insan kendi anadilinde her mevzuyu daha güzel anlayabilir.
Yazılıma yönelik bu ilgiyi nasıl açıklıyorsun?
Artık teknoloji hayatımızın yer yerinde var. Teknoloji yaygınlaşırken diğer meslekleri bitiriyor. Diyelim ki tırcılık bitecek, otomatik tırlar çıkacak. Bunu sağlayan şey ne? Yazılım sistemi. O vakit bu yazılımın yapılması, entegre edilmesi, denetim edilmesi gerekecek. Bu sefer bunlara gereksinim duyulacak. Bir taraftan kimi meslekler ölürken, başka taraftan öteki gereksinimler doğuyor. Yazılımcı lazım lakin yeteri kadar insan yok. Eğitim alanında da bu türlü önemli bir muhtaçlık var. Çok yazılımcı olunca işin biteceği söyleniyor. Fakat muhtaçlık bitmiyor ki. Çok daha devasa bir alan oldu bu. 20 yıl sonra daha da büyüyecek. Her insanın bir öğretmeni olması gerektiği üzere, her aileden bir yazılımcı çıkacak. O vakit istihdam dengelenebilir.
Gelecek için planların neler?
Kendi start-app yazılımlarımızı geliştirmeye çalışıyoruz. Arkadaşlarla daima şöyle diyoruz: Bir Elon Musk bizden daha zeki değil. Ama kuralları yahut daha erken davranması onu bu pozisyona getirdi. O, ‘X’ alanında erken davranarak bir şey yapmışsa biz de ‘Y’ alanında erken davranıp öteki bir şey yapabiliriz. Biraz cüret biraz bilgi varsa başarabiliriz. Küresel manada tesirli olacak yazılım sistemleri yapmayı hedefliyoruz. Denemelerimiz sürüyor.