Seray Şahinler – “Tamamen sözlerden ibaret bir dünya. Kitapların sözlerini seviyorum, hepsini ezberliyorum.”
Nobel Edebiyat Ödülü’nün yeni sahibi Fransız muharrir Annie Ernaux, kitapların dünyasına sığındığı “Boş Dolaplar” romanında sarf ediyor bu kelamları.
Her şeyin başı sözler. Muharrir Şermin Yaşar, irtibatın en temel aracını, Türkçe sözlerin, atasözlerinin ve tabirlerin manasını çocuklara ve gençlere öğretmek emeliyle Türkiye’nin birinci Söz Müzesi’ni hayata geçirdi. Ankara’daki Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nin karşısında restore edilen tarihi yapıda hayat bulan Söz Müzesi sözlerin sanatla, görsel dizaynla, hisle bir ortaya geldiği stantlardan ve enstalasyonlardan oluşuyor. Tıpkı lisan üzere epey dinamik bir müze burası. Günlük hayatta kullandığınız ama kökünü bilmediğiniz birçok söz bu müzede sizinle yine ‘konuşacak’.
Kelime Müzesi fikri nasıl oluştu?
Ben sözler hakkında konuşmayı, düşünmeyi seviyorum. Benim dünyamda lisan yaşayan bir organizma, sözler canlı. Doğuyorlar, büyüyorlar, kimisi daha sıradan oluyor, kimisi daha beğenilen. Akrabalık bağları var. Unutuluyorlar. Yok oluyorlar. Yine doğuyorlar. Canlılar üzere. Ben sözleri somut olarak görüyorum. Örneğin bir kaşığa baktığımda kaşık sözünü de o objeye bitişik olarak görebiliyorum. Düşünsenize birinci kaşık var olduğundan beri kaşık sözü de var. Kendinizi isminizden bağımsız düşünebilir misiniz? Bu, biraz bunun üzere bir şey. Ben sözleri somut olarak görebildiğim için insanlara da göstermek istedim. Söz Müzesi yüzlerce sözün boyut kazanarak gözler önüne serildiği bir yer. Daima istediğim, hayalini kurduğum, hayalimde içinde dolaştığım bir yerdi. Artık hayalimde değil, Ankara’da geziyoruz Söz Müzesi’nin içinde.
Müzenin konseptini belirlerken nasıl bir çerçeve çizdiniz? Neler görecek çocuklar, edebiyatseverler, izleyiciler bu müzede?
Kelime Müzesi’nin üç katı stant alanı olarak hazırlandı. En alt katımız kök katı. Daha çok geçmişte kullanılan lakin bugün kendisi kullanılmayan, söz olarak lisanda, tabirlerde, atasözlerinde yaşayan sözleri görüyorsunuz. Örneğin ‘fak’ sözünün tuzak olduğu pek çoğumuz tarafından bilinmiyor, ancak ‘faka basmak’ tabirinde söz yaşamaya devam ediyor. Bu katta ziyaretçiler ‘kel başa şimşir tarak’ tabirindeki şimşir tarağı, ‘kös kös oturmak’ tabirindeki kösü ve daha kaç eşyayı/kelimeyi görebilecekler. Bir üst kat daha çok Türkçeye ve Türkçenin kelam varlığına ayrıldı. Burada tecrübesi önemsedik. Kullanıcılar duvara yerleştirdiğimiz paneldeki harf şeritlerini çekerek her bir harfte sahip olduğumuz kelam varlığımızı görebilir, paneldeki söz çekmecelerini çekerek şarkılarda/türkülerde geçen manasını birçok vakit bilmediğimiz sözlerin manalarını öğrenebilirler. Üçüncü stant katı ise yüklü olarak sözlerin sanatla bir ortaya geldiği bir alan. Kelimeyi, manasını, etimolojisini, dilbilgisini sanatla ve oyunlarla aktarma yoluna gittik. Ziyaretçilerin bol bol okuma yapabilecekleri ve her yapıtta farklı bir tecrübe yaşayabilecekleri bir müze olmasını hedefledik.
Kelimeler neden değerli pekala hayatımızda?
Buna Söz Müzesi’nin duvarında yazan bir metinle karşılık verelim. Söz neme gerek? Dinlediğimiz masallar, söylediğimiz müzikler, türküler, yavrularımızı uyuttuğumuz ninniler, okuduğumuz romanlar, hikayeler, şiirler, duyduğumuz, söylediğimiz, keşke bir kere daha duysam dediğimiz tüm sözler yirmi dokuzun harfin yan yana gelmesi iledir. Alfabenizi, sözlerinizi sevin. “Susmak” için bile altı harf, bir söze gereksiniminiz var…
‘Önce tanıyıp sonra sevsinler’
Kelimeler lisanın temeli malum. Türkçeyi korumak için daha çok sorumluluk üstlenmemiz gereken bir süreçte Söz Müzesi’nin daveti ne olur?
Bizim ülke olarak davetimiz daima korumak üzerine oluyor. Çocuklara verdiğimiz bildirilere bakın. Çevreyi koru, doğayı koru, denizleri koru, dünyayı koru, suyu koru, Türkçeyi koru… Çocuğun birinci evvel bunları tanıması lazım. Güzel tanıması lazım. Tabiat ne? Tabiat gidilecek bir yer mi, içinde yaşanılan bir yer mi? Çocuğun birinci evvel tabiatla gerçek bir teması olmalı. Tanırsa sever. Severse bağlanır. Bağlanırsa korur zati. Türkçeyi koruyalım! Bu bir buyruk üzere, bir dilek üzere. Kişi sözleri, lisanı, bizim özelimizde Türkçeyi evvel tanıyacak, sonra sevecek, değerini kavrayacak, ondan sonra koru demeye gerek bile kalmaz. Beşerler nitekim sevdikleri her şeyi korurlar. İnsan olsun, tabiat olsun, deniz olsun, söz olsun, lisan olsun. Söz Müzesi’nin gayesi çocuklara sözleri ve lisanı müdafaa duygusu aşılamak değil, sevdirmek de değil esasen, tanısın. Birinci gayemiz bu. Onların varlığından haberdar olsun, bunlar benim içinmiş, benimmiş, bizimmiş, desin.