Mehsa Amini’nin ahlak polisi tarafından başörtüsünün uygunsuzluğu nedeniyle gözaltına alınması ve gözaltında darp edilmesi nedeniyle hayatını yitirmesinin akabinde başlayan ayaklanma devam ediyor.
Sol müellifi Erhan Nalçacı “İran’da sınıflar yok mu?” başlıklı yazısında ayaklanmaların sınıfsal boyutunu ele aldı.
“İran Devleti ayaklanmaya katılanların yaş ortalamasının 15 olduğunu ve ayaklanmanın kandırılmış gençlere dayandığını söyledi.” diyen Erhan Nalçacı, “Rakam yanlışsız mu bilmiyoruz, fakat ayaklanmayı dar bir toplumsal bölüme mal etme teşebbüsünün uygun niyetli olmadığı muhakkak.” dedi.
Erhan Nalçacı şunları kaydetti:
İran dışındaki birtakım örgütlenmeler ise bu olayların bir bayan ayaklanması olduğunu ileri sürüyorlar. Bayanların ayaklanma ve devrimlerdeki öne çıkışının sürece nasıl bir güç kattığını tarihi örneklerinden ve şimdiki tecrübelerden biliyoruz. Fakat bu öncülük olayların sınıflar üstü olduğu manasına gelmiyor.
Bazı bölümler ise Mehsa Amini’nin Kürt kimliğinden ötürü ayaklanmayı başlangıçta İran Kürt hareketi ile ilişkilendirmeye çalıştı, buna karşılık ayaklanma İran’ın neredeyse bütün kent ve kasabalarına yayılınca bu daha az söylenir hale geldi.
Oysa sınıflı toplumların kurulmasından bu yana dünyada yaşanan olayları sınıf gayretleri dışında inceleyemez ve anlayamazsınız. Şayet sınıflar üstü bir inceleme ve takdim kelam hususuysa bu tekrar hâkim sınıfın işçi sınıfların aklını seyreltmeye dönük bir becerisi olarak okunmalıdır.
43 YILDIR ENGELLENEN KAVRAM
Tarih yazımı ve okumalarında özgücülük Türkiye’de de ön plandaydı, “sınıfsız, imtiyazsız bir kitlenin çılgın eylemi” sınıf tahliline ve Marksizm’e asla sığmayacak biricik bir olay olarak yıllarca işlendi.
Ancak İran’ın son 50 yıllık tarihine yaklaşım Türkiye’deki özgücülüğü kat kat geçmiş gözüküyor. Sınıflar üstü bir “İran İslam Devrimi” kavramı nerdeyse 43 yıldır yaşananları anlamamızı engelliyor.
1978’e gelindiğinde İran soyluluğu ve ABD işbirlikçisi sermaye sınıfının temsilcisi olan Şah’a karşı yükselen toplumsal terslik büyük bir ayaklanmaya dönüşür. Şah’ın yenilmesinde İran’ın komünist partisi olan TUDEH’in ve fabrikalardaki örgütlülüğünün büyük bir tesiri olur. Sanayi bölgelerinde grevleri yönetecek kararları alabilen Personel Kurulları kurulmuştur. Bilhassa petro-kimya endüstrisindeki grev Şah’ın devrilmesinde kritik bir rol oynar.
KARŞI İHTİLALE DÖNÜŞEN DEVRİM
Devrimden çabucak sonra iktidarı Molalarla paylaşan TUDEH’in nerelerde kusur yaptığına bu yazıda girmeyeceğiz. Lakin esnaf, eşraf, köylü sınıfları ve küçük burjuvaziye yaslanan Mollalar kısa bir mühlet sonra komünistleri tasfiye ederler. Binlerce komünistin ve solcunun katledildiği daima anlatıla durulur, fakat bu olayın İran personel sınıfının burjuvazi karşısında mağlubiyeti olduğu vurgulanmaz. İhtilal kaybedilmiş, bir karşı ihtilale dönüşmüştür.
Kafaları karıştıran bir başka olay ise Molla rejiminin ABD ve İsrail aksisi olmasıdır. Meğer 1980’li yıllarda İran Sovyetler Birliği’ni kuşatan İslamcı rejime sahip devletlere katılmış ve kuşatmayı sağlamlaştırmıştır.
Olayın diğer bir boyutu ise Mollaların iktidara geldiği birinci yıllarda toplumsal adaletçi, toplumsal devletçi ve kamucu bir yönelim izlemeleridir. Dünyada hala sosyalizmin kıymetli bir güç ve rakiplerinin komünistler olması, tahminen Şiilikten kaynaklanan kimi kültürel ögeler bu yönelimi sağlamış olabilir.
Ancak Sovyetler Birliği’nin siyasi coğrafyadan çekildiği ve neo-liberalizmin zaferini bütün dünya işçi sınıflarına karşı ilan ettiği yıllarda Molla rejimi ile İran burjuvazisi ortasındaki sınıfsal bağlantı besbelli hale gelmeye başlar.
MEŞRUİYET KRİZİNE GİRİLDİ
1990’lara kadar kamucu ve ithal ikameci iktisat kurallarına bağlı İran iktisadını liberalleştiren dalgalar birbirini takip eder. Bizdekine çok benziyor, süreç devlet içindeki kamucu bölümlerin tasfiyesini de içerir. Bu kısa yazıda güzel tanımlanabilen bu liberal dalgalardan uzun uzunluklu bahsetmeyeceğiz.
Ancak Molla rejiminin bir müddettir yaşadığı ve bugün başat hale gelen meşruiyet krizine giden yol böylelikle döşenir.
Özelleştirmeler büyük bir toplumsal eşitsizliğe neden olur. Bugün personeller fiili olarak sendikasızlar, sigortasız ve kayıt dışı çalıştırılıyorlar, saat başı fiyat dünyadaki en düşük fiyatlardan biri.
Eğitim, sıhhat ve hatta emekliliğin giderek daha fazla cepten ödemeye bağlı hale geldiği görülüyor.
ORTA SINIF ERİDİ
Kamu mülkünün yağmalanması İhtilal Muhafızları’na bağlı dini vakıflar tarafından yönetiliyor. Birtakım kısımlar çok güçlü olurken, işçi sınıflar süratle fakirleşiyorlar ve tertibin bekasını sağlayan “orta sınıflar” eriyor.
Liberalleşmenin öbür ismi toplumsal çürümedir. İran’da son 10 yıldır inanılmaz bir yolsuzluk furyası halkın öfkesini çekerek öne çıkıyor. Devlet bunu içlerindeki çürük elmalara bağlıyor ve temizlemeye çalışıyor. Meğer bu İran kapitalizminin eserinden öteki bir şey değil.
Ayrıca İran’da son yıllarda önemli bir kuraklık krizi ve susuzluk yaşanıyor. Bunun altında kesinlikle genel olarak emperyalist sistemin neden olduğu iklim krizi var, lakin Molla rejiminin bu süreci yönetemediği de söyleniyor. Bunu Türkiye’den de biliyoruz, sermaye sınıfı kendini finanse etmek için kullandığı bütçeyi etrafla ilgili olayların düzeltilmesi için kullanmaktan kaçıyor. Dolayısı ile kuraklık ve tarımın etkilenmesi de sınıfsal bir çatışmaya dönüyor.
İRAN’DA DÖNÜŞÜM
Emperyalist paylaşım savaşının aslında sermaye sınıfının bütün dünyadaki işçilere karşı açılmış bir savaş olduğunu daima söylüyoruz. İran işçileri de besin güvenliği krizi ve yüzde 40’ları aşan enflasyonla bu saldırıyı yaşıyorlar.
Sonuçta İran’da tekrar Emekçi Kurulları kuruluyor, onların öncülük ettiği grevler yaşanıyor. Ülke seviyesinde çok tesirli olmasa da yasa dışı birçok Marksist örgütün kurulduğu söyleniyor. Mahpusa girip çıkan, azap gören yahut öldürülmüş kadın-erkek birçok personel liderinin ismi anılıyor. Biz de hürmetle eğiliyoruz önlerinde.
Bu sefer değilse bile bir vadede İran ihtilalini arıyor.
Bu sefer çaldırmama iradesiyle.”
Odatv.com