Türkiye Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) 2023 yılına ait taban fiyat talebini açıkladı. DİSK-AR tarafından hazırlanan Minimum Fiyat Araştırması’nı açıklayan DİSK Lideri Dilek Çerkezoğlu, tartışmalı ve eksik hesaplanan TÜİK datalarında dahi enflasyonun yüzde 85,51 olduğunu, işçilerin enflasyonun yüzde 125 ile yüze 140 ortasında gerçekleştiğini aktararak, “İnsanca bir minimum fiyatın net 13 bin 200 lira olması gerekir” dedi. Çerkezoğlu, bulgularını aktardığı araştırmada şu noktalara dikkat çekildi:
- Merkez Bankası ve DİSK-AR bilgileri minimum fiyat civarında bir fiyatla çalışanların oranının yüzde 50’lerde olduğunu gösteriyor. Milyonlarca personel taban geçim için yetersiz olan taban fiyatla geçinmeye çalışırken, personellerin bir kısmı de yasal minimum fiyata dahi erişemiyor.
- AB ülkelerinde ortalama toplu pazarlık kapsama oranı yüzde 60’ların, OECD ülkelerinde yüzde 30’ların üzerinde iken ILO’ya nazaran Türkiye’de genel olarak yüzde 7,5, özel kesimde ise yüzde 6’nın altında. Bu durum Türkiye’de taban fiyat civarında çalışanların oranını artırırken AB ülkelerinde taban fiyatlar çalışanların kapsamını düşürüyor.
Ücretler taban fiyat seviyesine iniyor
- Türkiye’de öbür emek gelirleri artışının hudutlu kalması sonucunda minimum fiyat ile başka fiyatlar ortasındaki makas kapanıyor ve taban fiyat civarı fiyatla çalışanların oranı artıyor. Giderek artan bir biçimde daha çok işçi minimum fiyata yakın fiyatlarla çalışır hale geliyor. Türkiye süratle minimum ücretliler ülkesine dönüşüyor.
- Ücretler minimum fiyat seviyesine geriliyor. 2005 yılında aylık ortalama fiyat ve maaş geliri minimum fiyatın 2,2 katı iken, 2020’de taban fiyatın 1,7 katına geriledi. İşgücü maliyeti araştırmalarına nazaran ise minimum fiyatın ortalama işgücü çıkarına oranı 2012’de yüzde 44 iken 2020’de yüzde 73’e yükseldi.
Asgari fiyatını ulusal gelire oranı düştü
- Araştırmaya nazaran, 1974’te kişi başına GSYH’nin yüzde 80,6’sı seviyesinde olan minimum fiyat, 2022 yılında GSYH’nin yüzde 43,7’ye geriledi. 2016’da taban fiyatın kişi başına GSYH’ye oranı yüzde 59,7 iken 2022’de yüzde 43,7’ye geriledi. Minimum fiyat kişi başına gelire paralel olarak artsaydı brüt minimum fiyatın 2022’de ortalama 5 bin 738 TL değil, 10 bin TL’nin üzerinde olması gerekirdi.
Özel kesimde emekçileri yüzde 65’i taban ücretli
- Özel kesim çalışanlarının yüzde 21,7’si minimum fiyata erişemiyor. Özel dalda minimum fiyat ve altında fiyatla çalışanların oranı yüzde 50,4 ve taban fiyat civarında çalışanların oranı yüzde 10 yakınlığında yüzde 64,7 seviyesinde.
Kadınların yüzde 60 taban ücretli
- Kadınların çok büyük bir kısmı taban fiyat ve daha altında fiyatlarla çalışmaktadır. Minimum fiyatın yüzde 10 fazlası ve altında fiyat alanların oranı genelde yüzde 48,7 iken bayanlarda yüzde 55,6’ya yükseliyor.
Türkiye Avrupa’da en düşüklerden
- 2012’de Avrupa’da Türkiye’den düşük taban fiyata sahip 12 ülke varken, 2022’de bu sayı 2’ye düştü. Türkiye’den daha düşük minimum fiyata sahip iki ülke Bulgaristan ve Arnavutluk olarak izlendi.
Dolar cinsinden en düşük
- 2008’de yıllık 371 dolar minimum fiyat 2016’da 430 dolara yükseldi. Sonra ekonomik ve siyasal istikrarsızlığa bağlı olarak minimum fiyat dolar cinsinden gerilemeye başladı. Taban fiyat TL’nin kıymet kaybının hızlanmasıyla 2022 yılı ortalaması olarak 298 dolara kadar geriledi.
- Merkez Bankası’nın yıllık ortalama Cumhuriyet altını fiyatlarına nazaran 2003 yılında taban fiyatın yıllık meblağı ile 25 altın alınabilirken 2022’de yıllık net taban fiyatla yalnızca 9 Cumhuriyet altını alınabiliyor.
- Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde minimum fiyatın avro cinsinden yıllık ortalama değişimine ait hesaplamalar yapmaktadır. Eurostat’a nazaran Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde en düşük üçüncü minimum fiyata sahip üçüncü ülke. Eurostat dataları brüttür. Türkiye’den daha düşük minimum fiyata sahip ülkeler aylık 268 avro ile Arnavutluk ve aylık 363 euro ile Bulgaristan olarak görülüyor.
- 2022’de AB ülkeleri içinde en yüksek taban fiyat aylık 2 bin 313 euro ile Lüksemburg’a ilişkin. Minimum fiyat Belçika’da bin 842, İrlanda’da bin 774, Hollanda’da bin 756, Almanya’da bin 744, ve Fransa’da bin 645 euro.
ABD’de personel bin 210 euro minimum fiyata sahipken, İspanya bin 166, Yunanistan 831, Portekiz 823, Malta 792, Polonya 642 ve Romanya 516 euro minimum fiyata sahip. Böylelikle Türkiye’deki taban fiyat yalnızca Yunanistan, Portekiz ve İspanya üzere Avrupa Birliği’nin Güney ülkelerinden ve ABD’den değil, Polonya, Romanya ve Macaristan üzere Doğu Avrupa ülkelerinden de düşük.