İklim İçin 350 Derneği ve Sürdürülebilir İktisat ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFIA), Borsa İstanbul’da süreç gören birinci 30 şirketin (BIST 30) iklim değişikliğine yaklaşımını inceledi. “BIST 30 Firmalarının Görünümü” isimli rapora nazaran, şirketlerin çabucak hemen hiçbiri iklim değişikliğiyle çaba için kâfi uğraş göstermiyor.
Raporda, Borsa İstanbul’da süreç gören, hem süreç hacmi hem de piyasa pahası en yüksek 30 şirketin oluşturduğu BIST 30’da yer alan bankacılık harici 25 şirketin iklim değişikliğine yaklaşımı beş kriterde değerlendirildi:
Fosil yakıt varlıkları/yatırımları, Pak güç yatırımları, “Net Sıfır”, Karbon ayak izi ve “Karbon Nötr” için amaç belirlenmesi, ESG (Çevresel, Toplumsal, Yönetişimsel uygulamalar) ve gibisi öbür derecelendirmeler.
BIST-30’da yalnızca 6 şirketin net sıfır için maksat tarihi var
Araştırmaya nazaran, incelenen 25 şirketten sadece altısının (Arçelik, Sabancı Holding, Aselsan, Vestel, Şişecam ve Pegasus) net sıfır için amaç tarihi bulunuyor. Yani bu şirketler belli bir tarihte, güç verimliliği, elektrifikasyon ve yenilenebilir güç kaynaklarını kullanmak üzere seçeneklerle emisyonlarını net sıfır düzeyine indirmeyi hedefliyor. Öte yandan, tekrar bu 25 şirket ortasından sadece 11 şirketin de karbon nötr için amaç tarihi bulunduğu belirtiliyor. (Arçelik, THY, Ford Otomotiv, Sasa Polyester, Aselsan, Turkcell, Tekfen, Tofaş, TÜPRAŞ, Pegasus ve Koç Holding). Yani bu şirketler sebep oldukları toplam emisyon ile, çevreci yatırımları sayesinde telafi ettikleri emisyon ölçüsünü dengelemeyi hedefliyor.
Diğer yandan, şirketlerin çevresel, toplumsal ve yönetişimsel manada attığı adımları kıymetlendiren ESG derecelendirmesinde sırf iki şirketin ESG skoru özelinde düşük riskli olduğu, 12 şirketin ise orta riskli olduğu ortaya koyuluyor. Yüksek ve önemli yüksek ESG skoru alan şirket sayısı ise 11 olarak açıklanıyor. Yani yüksek ve önemli yüksek riskli şirket oranı yüzde 44 iken düşük riskli şirket oranı sadece yüzde 8. Öbür bir deyişle raporda, borsanın en büyük 25 şirketinin yüzde 92’sinin çevresel ve toplumsal açıdan önemli risklerle karşı karşıya olduğu söylenebilir.
İklim için 350 Derneği Türkiye Koordinatörü Efe Baysal, “İklim değişikliğiyle global uğraşta en kıymetli adımlardan olan Paris Anlaşması’na taraf olan Türkiye, 2053 yılı için net-sıfır emisyona ulaşma gayesini açıkladı. Türkiye’nin bu gayesini yakalayabilmesi için süratli bir emisyon azaltım patikası izlemesi gerektiği epey açıkken, Türkiye’nin en büyük şirketlerinin bu patikanın çok uzağında ilerlediğini görmek üzücü. Raporumuz, iklim değişikliğiyle gerçek manada çaba için kamu dalının yanı sıra özel bölümün de hemen üzerine düşen sorumlulukları yerine getirmesi gerektiğini gösteriyor.” dedi.
Raporda ayrıyeten, ihracatının yaklaşık yarısını AB ülkelerine gerçekleştiren Türkiye için kıymetli bir rekabet potansiyeli taşıyan Sonda Karbon Düzenleme Düzeneği (SKDM) da ele alınıyor. Rapora nazaran, AB Hudutta Karbon Vergisi Mekanizması’ndan direkt etkilenecek dört şirket dikkati çekiyor: Demir-çelik kesiminden Erdemir ve Kardemir ile gübre bölümünden Gübretaş ve Hektaş. Üretim esnasında sebep oldukları karbon emisyonu ağır olan bu şirketlerin, üretim süreçlerini tekrar düzenleyerek emisyonlarında değerli ölçüde bir azalmaya gitmezlerse, Hudutta Karbon Düzenleme Mekanizması’ndan önemli manada olumsuz etkilenmeleri bekleniyor. Bu şirketlere ek olarak, tekrar BIST 30 içerisinde yer alan Koç Holding, Sabancı Holding ve Tekfen Holding’in de çimento ve fosil yakıt bazlı güç kesimlerinde yer alan küme şirketleri ile bağlı iştirakler ve iştirakler yoluyla SKDM’den dolaylı olarak etkileneceği öngörülüyor.
Sürdürülebilir İktisat ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFIA) Finansal Araştırmalar Yöneticisi İbrahim Çiftçi, “Türkiye’de bir kısım şirketler ulusal emisyon ticaret sisteminin hayata geçmesiyle üretim süreçlerinde sebep oldukları karbondan maddi olarak sorumlu olacaklar. Lakin bundan evvel AB tarafından karbon vergisiyle tanışarak fiyat rekabetçiliğinde darbe alacaklar. Bu risklerin yanı sıra halka açık şirketlerin karşılaşacağı bir başka büyük tehdit ise global fon idare şirketlerinin çok yakında yatırım kararlarında bu dönüşümü önceliklendireceği beklentisi. Milletlerarası finansmana erişimde meşakkat yaşayan veyahut yüksek oranlarla borçlanan şirketlerin, bu yatırımcıların radarından çıkması hem Borsa İstanbul hem de ülke iktisadı ismine önemli bir tehdit. Öte yandan dönüşümle uygun durum almak ise, bu şirketler için bir fırsat. Özetle, şirketlerin bu güç odaklı ekonomik dönüşüme hangi süratle adapte olacağı mali yapıları üzerinde tesirli olacak’’ dedi.
Rapor için