ABD Lideri Joe Biden’ın Çinli mevkidaşı Şi Cinping ile bir telefon görüşmesi yapacağı bildirildi. Görüşme, ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi‘nin Çin ile egemenlik ihtilafı içindeki Tayvan’ı ziyaret edeceğine dair haberler nedeniyle tansiyonun yüksek olduğu bir devirde yapılacak.
ABD basınında yer alan haberlere nazaran, iki önder, görüşmede, Tayvan’daki tansiyon, Ukrayna Savaşı ve iki ülke ortasındaki ekonomik rekabetin daha yeterli yönetilmesine ait görüş alışverişinde bulunacak.
Çin tarafı ise görüşmeyi doğrulamadı. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Cao Licien, bugünkü basın toplantısında “Bu hususta vereceğimiz bir bilgi yok.” dedi.
Bloomberg, geçen hafta yayımladığı haberde, Biden’ın Şi ile 10 gün içinde görüşmeyi beklediğini ileri sürmüştü. Biden da dün yaptığı açıklamada görüşme beklentisini doğrulamıştı.
Pelosi’nin muhtemel Tayvan ziyareti nedeniyle ilgiler gergin
Biden ve Şi’nin görüşmesi, ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi’nin Çin ile egemenlik ihtilafı içindeki Tayvan’ı ziyaret edeceğine dair haberler nedeniyle tansiyonun yüksek olduğu bir devirde yapılacak.
Çin Savunma Bakanlığı, dün yaptığı açıklamada, Pelosi’nin ziyaretinin gerçekleşmesi halinde askeri karşılık verebileceği ikazında bulunmuştu. Açıklamada, “Pelosi Tayvan’ı ziyaret ederse, Çin ordusu boş durmayacak.” sözüne yer verilmişti.
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Cao Licien de bugünkü basın toplantısında, “Her çeşit olasılığa hazırlıklıyız. Şayet ABD tarafı ziyarette ısrar ederse, egemenliğimizi ve toprak bütünlüğümüzü korumak için güçlü ve kararlı önlemler alacağız.” değerlendirmesinde bulundu.
Financial Times gazetesi, ABD ordusunun Çin savaş uçaklarının Pelosi’nin uçağına müdahale ederek Ada’ya inmesini engellemeye çalışabileceğinden tasa ettiği savına yer vermişti.
Öte yandan Çin’in uçak gemisi filolarını Tayvan yakınına yollayarak bir uçuşa yasak bölge oluşturması, askeri tatbikata başlayarak bölgeye girişi yasaklaması da ihtimal dahilinde görülüyor.
Biden, Pelosi’nin ziyaretiyle ilgili, “Ordu, âlâ bir fikir olduğunu düşünmüyor.” sözünü kullanmıştı.
Öte yandan ABD ordusunun da Pelosi’nin ziyarete karar vermesi halinde bölgedeki savaş uçakları dahil bölgedeki askeri hareketliliğini artırmayı planladığı sav edildi.
Ziyaret iki ülke ordularının Tayvan etrafında karşı kaşıya gelmesine yol açabilir.
Nisanda planlanan ziyaret iptal edilmişti
82 yaşındaki Pelosi’nin nisanda Tayvan’a yapmayı planladığı ziyaret Kovid-19’a yakalandığı gerekçesiyle iptal edilmişti.
Çin Dışişleri Bakanı Vang Yi o günlerde Pelosi’nin Tayvan’ı ziyaretinin “tek Çin” prensibinin tanımladığı “kırmızı çizginin aşılması” manasına geleceği ihtarında bulunmuştu.
Ziyaretin gerçekleşmesi halinde Pelosi, 25 yıl ortadan sonra Ada’yı ziyaret eden birinci ABD Temsilciler Meclisi Lideri olacak. Daha evvel, 1997’de Newt Gingrich bu misyonu yürütürken Tayvan’ı ziyaret etmişti.
Çin-Tayvan anlaşmazlığı
Çin’de İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde çıkan iç savaşta Mao Zedong liderliğindeki Çin Komünist Partisinin (ÇKP) 1949’da iktidarı ele geçirmesi ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşunu ilan etmesi üzerine Çan Kayşek liderliğindeki Çin Milliyetçi Partisi (Kuomintag) üyeleri, Tayvan’a yerleşip 1912’de kurulan “Çin Cumhuriyeti” iktidarının Ada’da devam ettiğini ileri sürerek bağımsızlık ilan etmişti.
Bu teşebbüs, Çin tarafından kabul edilmese de Tayvan temsilcileri, 1971’e kadar Birleşmiş Milletler (BM) Genel Konseyinde Çin’i temsil etmişti. 1950’ler ve 1960’larda çok sayıda ülkenin diplomatik bağ tercihini Çin Cumhuriyeti’nden Çin Halk Cumhuriyeti’ne çevirmesinin akabinde 1971’de BM Genel Şurasında yapılan oylamada, Pekin hükümetinin Çin’in tek yasal temsilcisi kabul edilmesiyle Tayvan’ın milletlerarası örgütlerdeki pozisyonu belgisiz hale gelmişti.
Pekin idaresi, “Tek Çin” unsurunu benimseyerek Tayvan’ın kendi topraklarının modülü olduğunu savunuyor.
Çin, boğaz ve etrafındaki askeri varlığının yanı sıra Tayvan’ın dünya ülkeleriyle müstakil diplomatik bağlar kurmasına, BM’de ve öbür memleketler arası kuruluşlarda temsil edilmesine karşı çıkıyor.