Anayasa Mahkemesi (AYM), yaşadıkları Almanya’da değiştirdikleri soyadlarını, Türkiye’de de değiştirme talebi reddedilen müracaatçıların özel hayata hürmet hakkının ihlal edildiğine karar verdi.
Resmi Gazete’de yer alan karara nazaran, Almanya’da 2006’da ilgili makamlara başvurarak soyadlarını değiştiren müracaatçılardan biri birebir yıl içinde Türk vatandaşlığından çıktı.
Başvurucular, 2014’te Ankara 5. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde dava açarak soyadlarının değiştirilmesini talep etti. Almanya resmi makamları tarafından verilen dokümanlarda soyadlarının değiştiğini belirten müracaatçılar, bu durumun resmi kayıtlarda ve özel kurum ve kuruluşların kayıtlarında karışıklığa neden olduğunu öne sürdü.
Bireysel müracaat yapıldı
Mahkeme, yargılama sonucu 2015’te davanın reddine karar verdi. Kararda müracaatçılardan birinin yalnızca Alman vatandaşı olduğundan nüfus kaydının kapalı hale getirildiği, bu nedenle soyadının değiştirilmesinin mümkün olmadığı belirtildi. Başka müracaatçıların ise Türk Uygar Kanunu gereği babanın soyadını kullanması gerektiği tabir edildi.
Temyiz talepleri de reddedilen müracaatçılar, özel hayata hürmet hakkının ihlali argümanıyla Anayasa Mahkemesi’ne ferdi müracaatta bulundu.
Başvuruyu inceleyen Yüksek Mahkeme, Anayasa’nın 20’inci unsurunda teminat altına alınan özel hayata hürmet hakkının ihlal edildiğine hükmetti ve tekrar yargılama yapılması için davayı lokal mahkemeye gönderdi.
Kararın gerekçesinden
Anayasa Mahkemesinin kararında, devletin vatandaşlarına sunduğu nüfus hizmetlerinin, temel niteliklerini uygar hukuk ve devletler ortası özel hukuk düzenlemelerinden alan türel ve teknik bir hizmet olduğuna işaret edildi.
“Bu hizmetin yerine getirilmesi, şahısların maddi ve manevi varlığının kesimi olan kimliklerinin her vakit gerçek biçimde belirlenmesini gerekli kıldığından birebir vakitte bir yükümlülüktür” tabirlerine yer verilen kararda, yabancılara ait hizmetlerin de kamu hizmetinin bir kesimi olarak kabul edilmesi gerektiği vurgulandı.
Vatandaşlık ve aile kayıtlarının eksiksiz ve gerçek tutulmasının bireylerin öngörülemeyen mağduriyetler yaşamasına mahzur olacağı belirtilen kararda, “Nüfus kayıtlarının en temel fonksiyonu, şahısların resmi makamlar önünde tanınmasını sağlamaktır. Bu tanınmanın sırf ulusal ölçekte değil milletlerarası tüm süreçlerde de sıkıntısız biçimde gerçekleşmesi nüfus kaydını tutan kamusal makamların vazife ve sorumluluğundadır” sözlerine yer verildi.
Yargısal karar vericilerin bireylerin bu taraftaki taleplerinin karşılanmasını yahut taleplerin reddi durumunda buna ait ilgili ve kâfi münasebetler sunması gerektiğine işaret edilen kararda, daha evvel isim değişikliği konusunda Anayasa Mahkemesine yapılan müracaatlarda taleplerin karşılanması istikametinde karar verildiği anımsatıldı.
İsim değişikliği konusunda milletlerarası mukavelelerin getirdiği teminatların gözetilmesi ve taleplerin sonuç alınabildiği tesirli, ulaşılabilir, öngörülebilir yolların oluşturulması gerektiği kaydedilen kararda, bu yolların vatandaşların yanında makul ve hudutlu durumlarda yabancılar için de sağlanması gerektiği tabir edildi.
Yüksek Mahkemenin kararında, şu sözler kullanıldı:
“Somut olayda Türk olup Alman vatandaşı olan müracaatçıların her iki ülkenin nüfus kaydında farklı soyadlarının bulunduğu anlaşılmıştır. Müracaatçılar Almanya resmi kayıtlarında değişen soyadlarının Türkiye nüfus kayıtlarında eski haliyle yer aldığını, bu durumun tüzel süreçlerde ve resmi kurumlarda zorluklara sebep olduğunu belirterek Türkiye nüfus kayıtlarında düzeltme yapılmasını talep etmiştir.
İsim konusundaki farklılıkların giderilmesine yönelik gerekli bir halin var olup olmadığı hususu irdelenmeksizin, temel hak ve özgürlüklere ait memleketler arası mukaveleler dikkate alınmaksızın derece mahkemeleri tarafından müracaatçıların isim tashihi talebinin reddedilmesi, kamunun ve bireylerin çatışan çıkarları ortasında ölçülü ve adil bir istikrar kurmamaktadır. Açıklanan münasebetlerle müracaatçıların Anayasa’nın 20. unsurunda teminat altına alınan özel hayata hürmet hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.”