Dünyada ilgiyle karşılanan, BookTrust’un “Son 100 Yılın En Uygun 100 Kitabı” listesinde yer alan Planet Ömer, Timaş Yayınları’nın yeni markası Gülce Çocuk tarafından Türkçeye kazandırıldı. Ömer isimli 9 yaşında bir çocuğun başından geçenleri, hayallerini, karşılaştığı zorluklarla nasıl başa çıktığını, Müslüman bir ailenin günlük hayatından eğlenceli ayrıntılarla ve mizahi bir lisanla anlatan Planet Ömer’i, müellifi Zanib Mian’la konuştuk.
Planet Ömer, Türkçeye çevrilen birinci kitabınız ve Türk okur sizi bu kitapla tanıyacak. Bu sebeple en baştan başlamak istiyorum. Çocuklar için yazmaya nasıl ve ne vakit başladınız?
Okulda küçük bir kızken yazmayı çok severdim, birçok defterim vardı. Çabucak her gün defterime öyküler ve şiirler yazardım. Üniversitede ise bilim/fen okudum. Daha sonra çocuklarım olduğunda, her annenin yaptığı üzere onlara öyküler anlatıyordum ve çocuklarım da öykülerimi dinlemeyi seviyordu. İşte o vakit kıssa anlatmayı çok sevdiğimi fark ettim. İngiltere’de büyüdüm ve çocuklarım da burada büyüyor. Küçüklüğümde okuduğum öykü kitaplarında Müslüman bir karakter hiç olmamıştı. Büyümüştüm ve çocuklarım vardı lakin ortadan geçen onca vakte ve İngiltere’de çok sayıda Müslüman yaşamasına karşın bu durum değişmemişti. Çocuklarım, başörtülü bir annenin olduğu, günlük ibadetlerin yapıldığı, hâlleri ve yaşantıları kendilerininkine benzeyen, yani Müslüman bir ailenin bulunduğu kıssalar duymak istediler. İşte yazmaya asıl başlayışımın nedeni buydu. Böylelikle Müslüman olan ve olmayan çocuklar aldıkları bir kitapta, benimki üzere Müslüman ve eğlenceli bir ailenin kıssalarını görebilecekler, onda kendilerini bulabileceklerdi. CLPE (centre for literacy in primary education) isimli bir rapor var periyodik olarak çıkan. Planet Ömer yayınlandığında, bu raporda yer alan ve ana karakterinin azınlık art planı olan tek kitaptı.
Planet Ömer’i kaleme alırken oğlunuzdan ilham aldığınızı biliyoruz. Ömer karakteri nasıl oluştu?
Oğlum her vakit çok komik bir çocuktu. Yaramaz, şımarık bir çocuk değil lakin haylaz ve bundan ötürü başına olmadık şeyler gelir. Birebir vakitte çok nazik ve şefkatli bir çocuk. Mesela sokakta giderken evsiz bir kimse gördüğünde, çabucak “Anne ona yiyecek bir şeyler almalıyız.” der. Çok hoş bir yüreği var. Ben de onun üzere komik, eğlenceli ve birebir vakitte hoş bir yüreği olan bir karakterin kıssasını yazmak istedim. Karakterle başladım ve öykü onu takip etti diyebilirim.
KONUYU HAFİFLETMEK İÇİN MİZAH KULLANDIM
Kitabın kahramanı Müslüman olduğu için ayrımcılığa uğrayan bir çocuk ve bu da baktığınız vakit ağır bir husus. Lakin okurken gördüm ki bu ağır mevzu kaleminizde tüy üzere hafiflemiş. Kitabı kaleme alırken bilhassa nelere dikkat ettiniz?
Nazik sözleriniz için teşekkür ediyorum. Evet hakikaten de çok ağır bir bahisle başa çıkmaya çalışıyordum. Çünkü kitabı yazmaya başladığım vakitler Trump’ın başkanlık kampanyası devam ediyordu ve birebir vakitte Brexit sürecindeydik. Yani ırkçılık yükselişe geçmişti ve çocuklar okullarda Müslüman oldukları için zorbalığa maruz kalıyorlardı. İşte tam da bu yüzden, insanlara Müslümanların terörist olmadığını ve Müslümanların gerçekliğini, gerçekte ne olduklarını anlatmayı seçtim. Lakin günün sonunda bu çocuklar için bir kitaptı ve bahsin dikkatlice ve hafifletilerek ele alınması gerekiyordu. Bunu da sanırım mizah ile başardım. Bildiğiniz üzere kitapta evvelce “kötü” olan iki karakter Daniel ve Bayan Rogers da bu biçimde değiştiler. Müslümanlar olarak bize öğretilen sevgi ve düzgünlükle aksiliklerin üstesinden gelmek ve terbiyemizi asla bozmamaktır. Peygamberimiz (sav) de karşılaştığı emsal durumlarda bu türlü davranmıştır. Sanırım mizahı, sevgiyi ve nezaketi kullanarak bu ağır mevzuyu hafifletebildim.
Ömer, Daniel’ın zorbalıklarıyla farklı halde çaba edebilirdi. Öğretmeninden yardım isteyebilir, ailesini işin içine sokabilirdi. O, biraz kaygıyla biraz umutla uğraşına yalnız devam etti. Daniel’la olan alakaları de yoluna girdi. Bunu kurgularken hedefiniz neydi?
Bu aslında yazdığınız karakteri tanımaktan geçiyor. Ömer karakterini çok yeterli tanıyorum. Sırf oğlumdan esinlendiğim için değil, yazdığım karakteri derinlemesine bildiğimden. Kitabın başka karakterleri Daniel ve Charlie öbür bir halde davranabilirdi. Fakar Ömer’in karakteri ve kişiliği tam olarak bu: “Anne babamın başına bela açmayacağım, kendim yapabileceğim şeyleri deneyeceğim ve sonuçlarını göreceğim.” Bu onun tabiatı. Öte yandan bir çocuk kitabı yazıyor ve çocuklara bir şeyler öğretmek istiyorsanız, direkt öğretmenine gitmesi üzere dümdüz bir yol seçemezsiniz. O’nun bu seyahate çıkması gerekiyor. Aksi hâlde öykü biter, gayret etmezler ve öğrenemezler. Bir muharrir olarak amacınıza ulaşmak için yapmanız gereken neyse karakterinizin de ona nazaran bir şey yapmasını seçersiniz.
ÇOCUKLARLA ÇOCUK OLABİLİYORUM
Kitabı okurken “Annem hayal etmenin nasıl bir şey olduğunu hiç anlamıyor. Galiba büyükler hayal kurmayı vakitle unutuyor” cümlesi beni çok etkiledi ve aslında bir gerçekle yüzleşmemi sağladı. Bu kitap bir yetişkinin değil, 9 yaşındaki Ömer’in kaleminden çıkmış üzere. İçinizdeki çocuğu nasıl canlı tutuyorsunuz?
İnsanlar bunu sıklıkla bana soruyor. İçimdeki çocukla devamlı temas hâlindeyim diyebilirim. Zira iki oğlumu kendim büyüttüm, ayrıyeten yeğenlerim var. Onları çok fazla gözlemliyorum ve hislerini, etraflarına olan reaksiyonlarını özümsüyorum. Kendi içimde ise gülmeyi, oyun oynamayı seviyorum ve çocuklarla çocuk olabiliyorum diyebilirim. Meskeninin kapısı ne renk diye sorsanız bilmem fakat hayatımdaki insanları ve hatta yabancıları âlâ tanırım. Onları devamlı gözlemlemeyi severim ve nasıl hissettiklerini anlarım.
Ömer’in hayalî bir ejderhayla, karşılaştığı sorunların üstesinden gelmeye çalışması çok çarpıcı. Gerçek hayatta birçok çocuk akran zorbalığına maruz kalıyor. Bu hususta ne söylemek istersiniz?
Evet, bu çok üzücü ancak bir yandan da hayatın bir modülü. Ne yazık ki ebeveynler sıklıkla benimle irtibat kuruyor, çocuklarının geçirkdikleri kuvvetli süreçleri ve kitabımın onlara nasıl yardımcı olduğunu anlatıyorlar. Bunu bilmek beni çok memnun ediyor. Şayet zorlukların üstesinden gelmeye çalışan çocuklar varsa Ömer’i bir arkadaş olarak kabul edebilir ve tahminen onun zorluklarla nasıl başa çıktığını öğrenerek kendi hayatlarına uygulayabilirler.
Kitabınız birçok mükafata aday oldu, mükafatlar kazandı. Başlarken bu projenin bu kadar büyüyeceğini, dünyanın her yerinden çocukların kitabınızı okuyacağını hayal edebiliyor muydunuz?
Hayır, asla hayal etmedim. Bütün bu olanlar bir düş üzere. Aslında biraz dokunaklı bir öykü benim için. Zira kitabı birinci olarak, “Müslümanlar” diye farklı bir isimle kendi şirketim üzerinden yayınladım. Sonra kitap bir ödül kazandı ve büyük yayınevleri kitabı basmak istediler. Bu benim için hiç beklenmedik bir şeydi, inanamıyordum. Belirttiğim üzere bu kitabı aslında Batı’da Müslümanlara olan bakış açısını değiştirmek istediğim için yazmıştım. Kitabı birinci bastığımda büyük ölçekli bir şey değildi, sadece kendi yayınevimde vardı. Sonra Allah’a “Allah’ım, bu kitabı niçin yazdığımı, niyetimi ve ne istediğimi sen biliyorsun. Onu sana havale ediyorum. Seni seviyorum, onu dünyaya yay.” diye dua ettim. Sonra kitap ödül kazandı ve yayınevleri onu istemeye başladı. Avrupa’da birçok lisana çeviri edildi ve artık bir TV gösterisi hazırlıyoruz. Bunu anlatırken bile ağlamak istiyorum zira bu Allah’ın kudreti benim başardığım bir şey değil. Allah olmasını murat etti ve oldu. Geldiğim noktaya hâlâ inanamıyorum.