500. Yıl Vakfı Türk Yahudileri Müzesi Müdürü Nisya İsman Allovi, 1492’de çıkarılan Elhamra Kararnamesi ile İspanya’dan kovulan ve Osmanlı topraklarına göç eden Musevilerin yaşadıklarını CNN Türk’e anlattı.
Allovi, “Engizisyondan sonra Elhamra Kararnamesi ile dinlerini değiştirmek istemeyen Museviler ülkelerini terk etmeye başladı. Son tarih 2 Ağustos’tu” dedi ve bu mecburî göç sırasında İspanya Musevilerinin yanlarına hiçbir şey alamadıklarını söyledi.
Müslüman İspanya’da “Altın Çağ” yaşandığını ve Müslümanlar ile Museviler ortasında ahenk olduğunu belirten Nisya İsman Allovi, “Osmanlı’da millet sistemi vardı. Herkes kendi işini yapıyor, vergisini veriyor ve kimseye karışılmıyordu. Bu sistem, kültürün yeşermesini sağlıyordu” dedi.
Osmanlılar ile Musevilerin tanışıklığının İspanya’daki göçün öncesinde olduğunu söyleyen, Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethinin de akabinde kente Musevileri getirttiğini hatırlatan Allovi, “Bizans’tan boşalan yerlere, stratejik noktalara Museviler yerleştirilmişti. Bunun sebebiyse Yahudilikte yaşanılan yerin kanununun benimsenmesiydi” diye konuştu.
II. Bayezid’in yaklaşık 150 bin İspanya Musevisini çıkarttığı fermanla getirttiğini tabir eden Nisya İsman Allovi, sultanın ülkesinden Musevileri kovan İspanya Hükümdarı için “Ferdinand’a nasıl bilge ve uslu diyebiliyorsunuz? Kendi ülkesini yoksullaştırıyor benimkini zenginleştiriyor” dediğini aktardı. Allovi, bu zenginliğin İspanya’daki Altın Çağ’dan gelen Musevilerin Osmanlı topraklarına getirdiği bilim ve kültür alanındaki ilerlemeler olduğunu söyledi.
İspanya’dan göçün sonrasında Nahmias kardeşler tarafından 1493’te İstanbul Ortaköy’de birinci matbaanın kurulduğunu tabir eden ve müzenin arşivinde de 1512’de İstanbul’da basılmış olan Midraş Teilim kitabı bulunduğunun altını çizen Nisya İsman Allovi, ayrıyeten silahların getirilerek teknolojinin ilerletildiğini, yemek kültürüne de enginar, boyoz, sübye, pandispanya üzere katkılarda bulunulduğunu belirtti.
Kanuni Sultan Süleyman’ın Mohaç seferinde de bir Yahudi ailenin bir kalenin anahtarını sultana verdiği için vergi muafiyeti aldığını, bununla ilgili evrakın de müzede yer aldığını kaydeden Allovi, Ortaçağ’da Avrupa’da yayılan kan iftirasının Osmanlı’ya da sıçradığını lakin sultanların fermanlarla buna karşı çıktığını söyledi. Nisya İsman Allovi, “Kendi tebaasını koruyacak bir fermanın yayınlanması bizim için çok önemli” dedi.