Atatürk Üniversitesi Yerleşkesi’nde Biyoçeşitlilik Uygulama Araştırma Merkezi’nde yaklaşık 5 bin metrekare kapalı alana sahip ‘Biyoçeşitlilik Bilim Müzesi’nin heyetimi çalışmaları devam ediyor.
Bünyesinde yaklaşık 10 bin çeşit ve 250 bin örnekten (bitki, böcek, kuş, balık, göğüslü hayvan ve fosil) oluşan koleksiyon bulunan müzede lantae (bitki) biyoçeşitlilik ve animalia (hayvan) biyoçeşitlilik laboratuvarlarında binlerce örnek yer alıyor.
Bu laboratuvarlara araştırmacılar, idarenin belirlediği şifre ile girip çalışma yapabiliyor. 65 milyon yıl evvel yaşamış dinozor replika koleksiyonların yanı sıra milimetrenin 4’te 1’inden küçük, yalnızca mikroskopla görülebilen cinsler de bulunan müzede çalışmalar ‘Korumak için tanımak gerekir’ mottosuyla çeşit ve örnek açısından Türkiye’nin en güçlü müzesi olma pozisyonundaki ‘Biyoçeşitlilik Bilim Müzesi’nin tamamlanmasına yönelik çalışmalar süratle sürdürülüyor.
MODERN PROJE
Uluslararası standartlarda bir müze hazırladıklarını belirten Biyoçeşitlilik Uygulama Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Levent Gültekin, şunları kaydetti:
“Atatürk Üniversitesi’nin bilimsel birikimini, bilimsel koleksiyonlarını bir ortaya getirerek araştırma merkezi ve müzenin birlikte işletileceği çağdaş bir proje gerçekleştirip, bilimin toplumla paylaşıldığı bir platform oluşturmak ana gayemiz. Müze bünyesinde Atatürk Üniversitesi’nin 65 yıllık geçmişine dayalı, bizim de özel çalışma ve çabalarımızla bir ortaya getirdiğimiz 10 bin çeşit ve 250 bin örnekten oluşan biyoçeşitlilik koleksiyonu mevcut. Türkiye’deki ulusal biyoçeşitlilik raporlarına baktığımızda yaklaşık 31 bin çeşide tekabül etmekte.
Biz şu anda Türkiye’nin ulusal biyoçeşitlilik koleksiyonunun üçte birine sahip durumdayız. Ana maksadımız ülkemizin bu manadaki biyolojik varlıklarını ortaya çıkarıp, topluma tanıtıp ve korunması gerekliliğini göstermek. Müzemizin bir mottosu var, ‘Korumak için tanımak gerekir’ diye. Buradan yola çıkarak tiplerin tanımlanması, isimlendirilmesi, bilime ve topluma kazandırılarak korunması temel gayemiz.”
DİNAZOR İSKELET KOLEKSİYONLARI
Dinozor replika iskelet koleksiyonlarının da müzede yer almasıyla ilgili bilgi veren Gültekin, “Bu hayvanlar Anadolu coğrafyasında yaşamamış münasebetiyle öbür kıtalara ilişkin örnekler, bunlar majör hayvanlar. 65 milyon yıl evvel jenerasyonları tükenmiş. 1 milimetrenin 4’te 1’inden küçük canlılar da var koleksiyonumuzda. Bunları elbette ki topluma, genç kuşaklara tabiat ve tipleri tanıtma manasında etkileyici olması açısından hazırlatmış durumdayız.
Sergimizde yüklü olarak böcek koleksiyonları yer almakta. Biyolojik bilimlerde atasözü üzere bir şey var; ‘Biyolojik bilimler hayal edilerek öğrenilmez’. Bunun görülmesi gerekir, siz bir şey yazarsınız, okursunuz öbür bir şey hayal edersiniz, lakin gerçek numune oburdur. Proje konseptimiz ‘Doğa Tarihi Müzesi’. Projemizin ismi ‘Biyoçeşitlilik Bilim Müzesi’ ancak konsept olarak ‘Doğa Tarihi Müzesi’dir. Temel gayemiz, ana sınıfından başlayarak toplumun her yaş düzeylerine kadar tabiat muhafaza şuuru oluşturma, bilgi aktarma ve genç jenerasyonlara araştırmacılık ruhunu aşılamak. Bunu batılı kullanmış biz neden yapmayalım. Bizim daha aktif projeler üretiyor olmamız gerekir” dedi.
‘GENÇ TAKSONOMİSTLERİ YETİŞTİRMEK İSTİYORUZ’
Canlıları sınıflandırmanın teori ve uygulamaları olarak tabir edilebilen çeşitlerin sahip olduğu özelliklere bağlı incelenip gruplandırılmasını içeren taksonomi bilimi konusunda da çalıştıklarını kaydeden Gültekin, kendisinin de taksonomist olduğunu söyledi. Gültekin, şöyle devam etti:
“Bir küme canlının, böcek familyasının ‘curculionidae’ Türkiye’de biyoçeşitliliğini ortaya çıkarmaya çalışıyorum. Bunların gerek Türkiye’de gerek dünyada kaç tane çeşidi var ekosistemdeki rolleri neler, bunların muhafaza statüleri neler? Bunu yapabilmek için dünyadaki, Türkiye’deki durumunu ortaya çıkarmak gerekir. Dünyada tanılanmamış tiplerle de karşılaşıyoruz. Ülkemiz bu manada çok güçlü. Yalnızca ben 50’den fazla bilim için yeni tıp isimlendirmiş, literatüre kazandırmış durumdayım. Birçok hocamız var bu biçimde bu bahiste araştırma yapan.
Bunu daha da geliştirilerek bilim kültürü oluşturulması bu müzenin en kıymetli misyonlarından biri. Aslında genç taksonomistleri yetiştirmek için oluşturduğumuz bir araştırma merkezi. Kesin amacımız bu manada Türkiye’nin biyoçeşitlilik ögelerini, çeşitlerini belirleyip müdafaa altına alıp genetik malzemeye sahip çıkmak. Zira bunlar çok süratli bir halde yok olmakta. Günümüzde şu unda tahminen de insanlık tarihinin en fecî düzeyde çeşitlerin kaybı kelam konusu. Şu ana kadar dünyada tanımlanmış 2 milyon tıp var. 8 milyon tıbbın daha var olabileceği iddia edilmekte. Biz daha insanlık olarak bu işin başındayız. Türkiye’de bu mevzular biraz ihmal edilmiş, ulusal bir projeye muhtaçlık var. Rektörümüz Prof. Dr. Ömer Çomaklı’nın takviyesi bu projenin gerçekleşmesinde kilit rol oynamış durumda. Yaptığımız tüm çalışmalar Atatürk Üniversitesi’nin öz kaynaklarıyla geliştirilmiş. Tabi bunun ulusal boyuta taşınıp daha da geniş çerçevede geliştirilmesi kıymet arz etmektedir.”
Türleri araştırıp ne olduğuna karar vermenin uzun soluklu araştırma olduğunu kaydeden Gültekin, “Türkiye’de bir ‘Taksonomi Okulu’, ‘Taksonomi Enstitüsü’ kurma yolundayız. Son vakitlerde Sayın Cumhurbaşkanı’mızın da bu bahiste biyoçeşitliliğin korunması ve sürdürülebilirliği bahislerine ihtimam gösterdiğini takip ediyoruz. Bizim projemizi de kendisine tanıtmayı, arz etmeyi, takviyelerini almayı çok istek ederiz” dedi.