Dünya 2023 yılına girerken yatırımcılar da sıkıntı bir yılı geride bırakıyor. 2022, tüm dünyada yatırımcıların şimdiye kadar gördüğü en çalkantılı yıllardan biri oldu. Trilyonlarca dolar pay senedi kaybı, tahvil piyasası dalgalanmaları, döviz ve emtia hareketliliği ve kripto çöküşü bu yıl piyasalara damga vurdu.
2022’de global pay senetleri 14 trilyon dolar düştü ve borsalar en makûs yıllarından birini geçirdi. Merkez bankalarının gerçekleştirdiği sert faiz artışları ve güçlü oynaklık bu yıl pay senedi piyasalarına damga vurdu.
BU YIL PİYASALARA DAMGA VURAN OLAYLAR
Bu yıl global iktisatların pandemiden çıkması nedeniyle başlayan enflasyon, güç krizi ve Ukrayna’daki savaş piyasaların odağında oldu. Ayrıyeten Çin’de devam eden salgının yarattığı sonuçlar da piyasalar tarafından yakından takip edildi.
Sorunlar bu yıl, Covid’in global ekonomiyi tekrar kapatmayacağının anlaşılmasıyla başladı ve ABD Merkez Bankası’nın (Fed) faizleri yükseltme konusunda önemli olduğunun anlaşılmasıyla büyüdü. Yıl içinde Fed 400 baz puanlık, Avrupa Merkez Bankası (ECB) ise 250 baz puanlık rekor faiz artışları gerçekleştirdi.
DOLAR FIRTINASI
Bu mühlet içerisinde doları esas global para üniteleri karşısında ölçen dolar endeksi yüzde 9 arttı. Dolar ayrıyeten Japon yeni karşısında yüzde 12,5 yükseldi.
Gelişmekte olan piyasalarda ise en çok etkilenen para ünitelerinden biri Türk lirası oldu. Türkiye’nin enflasyon ve para siyasetinin yarattığı meselelerle birlikte TL yüzde 28,6 kıymet kaybetti. Buna rağmen Borsa İstanbul ise dünyanın en âlâ performans gösteren borsası oldu.
ABD doları karşısında para üniteleri, yılbaşından bugüne değişim. Grafik: Reuters
Mısır lirası bu yıl yüzde 36 oranında devalüe edildi. Ukrayna savaşı ile birlikte yıla çöküşle başlayan Rus rublesi de hazirandaki yüksek düzeylerinden düşmüş olmasına karşın bu yıl dünyanın en âlâ performans gösteren para ünitelerinden biri oldu.
EMTİALAR SERT DALGALANDI
Emtialar da finansal dalgalanmalar, jeopolitik krizler ve üretimdeki sıkıntılar nedeniyle en çok dalgalanan araçlar oldu. Avrupa doğalgazının referans fiyatı olan Hollanda TTF fiyatlarındaki artış yıl içinde yüzde 140’ı buldu. Lakin doğalgaz sonrasında piyasadaki sert dalgalanma nedeniyle kazanımların bir kısmını geri verdi.
Yıla 75 dolar düzeyinden başlayan Brent petrol, yıl içerisinde Ukrayna savaşının yarattığı sıkıntılarla birlikte 120 doları gördü. Sonrasında petrol bu kazanımlarını geri vererek yıl sonuna gerçek 85 dolar düzeylerinde süreç gördü. Buğday ve mısır fiyatları da birebir formda sert dalgalandı.
KRİPTO PİYASASI ÇÖKTÜ
2022’de en büyük finansal kaos kuşkusuz kriptolarda yaşandı. 2021’de gevşek para siyaseti ve kaldıraçlı süreçlerin tesiriyle rekor kıran Bitcoin bu yıl kripto piyasasında yaşanan büyük sıkıntılar ve merkez bankalarının sıkılaştırma atakları ile birlikte adeta çakıldı.
Lider kripto para yıl içinde bedelinin yüzde 60’ını kaybederken, kripto pazarı toplamda 1,4 trilyon dolar küçüldü. Yıl içerisinde Sam Bankman-Fried’in FTX imparatorluğu’nun, Celsius’un ve Luna’nın çöküşü bu fırtınanın en kıymetli nedenleri oldu.
‘TRAVMATİK BİR YILDI’
Reuters’ın aktardığına nazaran, Close Brothers Asset Management’ın Baş Yatırım Sorumlusu Robert Alster, “Bana gelecek yıl ne olacağını sorarsanız, size nitekim söyleyemem,” değerlendirmesinde bulundu.
EFG Bank Baş Ekonomisti ve eski İrlanda Merkez Bankası Lider Yardımcısı Stefan Gerlach, “Bu yıl global piyasalarda yaşananlar travmatikti. Fakat merkez bankaları enflasyondaki artışı bu kadar hafife almasaydı bu kadar felaket olmazdı” dedi.