Türk parasının kıymet kaybetmesi banknotların alım gücünü düşürdü, yeni ve daha büyük kıymetli banknotların basımı gündeme geldi. Şu anda en büyük madeni para 1 lira ve en büyük kağıt banknot da 200 TL. 200 TL’lik banknot 1 Ocak 2009’da birinci defa tedavüle çıktı. 2009-2017 yılları ortasında enflasyonun tek haneli sayılarda tutulabilmesi mümkün olduğu için yeni banknot gereksinimi da yaşanmadı. Lakin doların 24 TL’ye dayandığı bugünlerde yeni banknotların basımı da tartışmaya açıldı.
T24 müellifi Binhan Elif Yılmaz, “Ufukta 500 TL’lik banknotlar görünüyor” başlıklı yazısında enflasyon ve yeni kağıt para gereksinimine ait şunları yazdı:
“2018 sonrası iktisatta biriken riskler sonucu enflasyon çift haneleri gördü. Birincisi 2018 yılının ikinci yarısında olmak üzere seçim sonrası günlerde de gördüğümüz kur atakları yaşanmaya başlandı. Dolar/TL 24’e dayandı. Ve bugün hâlâ en büyük kupürlü fakat alım gücü erimiş banknot, 200 TL.
Dolayısıyla birinci 200 TL’lik banknotların basıldığı günden bugüne ortadan geçen 14,5 yılda TL, Dolar karşısında yüzde 1500 kıymet kaybetmiş oldu. En süratli kıymet kaybı, düşük faiz siyasetinin enflasyona sebebiyet verdiği Yeni İktisat Modelinin başlangıcından itibaren gerçekleşti. Hatta TL’deki erime, Merkez Bankasının kuru yaklaşık 6 ay baskılaması, enflasyonun 2022 Aralık ayından bu yana baz tesiriyle yüzde 85’lerden yüzde 44’lere gerilemesine karşın sürmekte.
Alım gücü düşen banknotlar, piyasada yenilerinin gereksinimini da beraberinde getirdi. Lakin artık bu gereksinimde yeni bir etaba geçildi. Seçim de bittiğine nazaran merak konusu en büyük kupürlü banknotun tedavüle girip-girmemesi değil, 500 TL ya da 1.000 TL’lik olup-olmayacağı.
Merkez Bankasının 2022 yılı Faaliyet Raporuna nazaran geçen yıl en fazla 200 TL’lik banknot basıldı ve adet olarak da 2022 başında 475 milyon iken 2022 sonunda 967 milyona yükseldi. Seçim öncesinde ise 1,2 milyar adet 200 TL’lik banknot tedavüldeydi. Mayıs 2023 itibariyle tedavülde toplam 4 milyar civarında (5, 10, 20, 50, 100 ve 200 TL’lik) banknot var ve 100 ve 200 TL’likler bu toplamın dörtte üçü durumunda.
Ancak bu türlü bir kalabalık, piyasa işleyişini kolaylaştırmıyor, bilakis zorlaştırıyor. Tedavülde bu kadar paranın operasyonel maliyeti, basım maliyeti ve depolama maliyeti göz arkası edilemez. Matbaada fazla mesainin işçi maliyetini artırmasının yanında, kağıt maliyeti de kelam konusu. Daha da kıymetlisi Merkez Bankası kasa, depolama maliyeti nedeniyle birtakım özel bankalarla muahede yaparak mevcut efektif nakitlerinin bir kısmını özel banka kasalarında tutmaya başlamış durumda.
Bir üst kupürlü banknota geçilmesini gerektiren bu ve gibisi pek çok sebep var.
Rezerv para olan ve 1 TL’nin yaklaşık 25 katı olan Euro’nun 500’lük banknotu bulunuyor. Bu kaidelerde yalnızca 500 TL’lik banknotun tedavüle girip girmemesi değil, 1.000 TL’liğin de açıkça konuşulması gerekecektir.
200 TL’lik banknotun birinci basımından bugüne 14,5 yıl geçti ve büyük olasılıkla 500 TL’likler tedavüle girecek. Lakin TL’nin bedel kaybının suratı, bize 1.000 TL’likler için bir 14,5 yıl daha beklenemeyeceğini gösteriyor.” (HABER MERKEZİ)